Of er nou een SER-akkoord komt of niet, het pensioenstelsel moet en zal op de schop, zegt voorman Martin Pikaart van vakbond AVV in Het Financieele Dagblad van 31 maart. 'De huidige generatie ouderen heeft al enorm veel geluk gehad. Laten we die niet nog meer geluk geven.'
Verandering van het Nederlandse pensioenstelsel is ‘onafwendbaar’, stelt Martin Pikaart. De voorman van de relatief jonge vakbond AVV waarschuwt jongeren al meer dan tien jaar voor 'diefstal' van hun pensioen en grote financiële problemen bij de pensioenfondsen. Veel hoop dat de sector zichzelf hervormt heeft hij niet, maar hij vertrouwt erop dat de politiek nu wél doorpakt. Of er nou een akkoord komt uit de moeizame onderhandelingen in de Sociaal-Economische Raad (SER), of niet.
Deadline
Het kabinet heeft de SER tot dit voorjaar de tijd gegeven om met een advies over de hervorming van het pensioenstelsel te komen. De onofficiële deadline is dit weekend. Volgende week stuurt minister Wouter Koolmees van Sociale Zaken (D66) een brief aan de Tweede Kamer over de voortgang, heeft hij beloofd.
‘Vanuit de SER zie ik geen groot akkoord meer komen. Volgens mij zijn ze het hartgrondig met elkaar oneens’, zegt Pikaart (49). Hij richtte Alternatief voor Vakbond (AVV) in 2005 op samen met het latere PvdA-Kamerlid Mei-Li Vos. Hij schreef twee boeken - De Pensioenmythe (2011) en Wanbeleid, Algemeen Burgerlijk (2015) over het ABP - en talloze opiniestukken over pensioen. De afgelopen jaren is AVV betrokken bij een tiental afgesloten cao’s, waar in totaal circa 200.000 werknemers onder vallen.
Lage buffers
Gebrek aan vertrouwen in pensioenfondsen (lager dan in verzekeraars of banken), de flexibilisering op de arbeidsmarkt, het al jaren uitblijven van verhoging van de pensioenen door te lage dekkingsgraden: het zijn allemaal redenen waarom de politiek verandering wil. Volgens Pikaart komt daar bij dat veel pensioenfondsen nauwelijks nog buffers hebben. Als er nog eens een schok zoals de financiële crisis van 2008 komt, kunnen zij die klap niet meer opvangen.
En de pensioenpotten van €1300 mrd, die nog nooit zo vol zijn geweest, dan? 'De verplichtingen zijn ook nog nooit zo hoog geweest', pareert de AVV-voorzitter. 'Als het woord solidariteit echt iets betekent voor de polder én we constateren dat de huidige generatie gepensioneerden daar buitengemeen van heeft geprofiteerd én je wilt pech- en geluksgeneraties voorkomen, dan moet je daar naar handelen. Dan moet je zeggen: de huidige generatie ouderen heeft al enorm veel geluk gehad, laten we die niet nog meer geluk geven.' Het grote probleem volgens Pikaart is dat niet eerlijk is verteld dat er voor huidige werknemers veel minder minder pensioeninkomen overblijft dan de 70% van het middelloon die standaard wordt gecommuniceerd en die vorige generaties nog wel kregen.
Individuele pensioenpotjes
Een jaar geleden leek een akkoord binnen de SER - waar werkgevers, werknemers, maar ook De Nederlandsche Bank en wetenschappers aan tafel zitten - nog zo goed als rond. Er zouden individuele pensioenpotjes komen in plaats van het huidige collectieve pensioenvermogen bij pensioenfondsen. Dan kan het niet gebeuren dat de ene generatie pensioen krijgt uit het potje van de andere. Daarnaast zou de 'doorsneesystematiek' worden afgeschaft. Dat is het principe dat iedereen bij een pensioenfonds dezelfde premie betaalt, terwijl jongeren eigenlijk een lagere premie zouden moeten betalen, omdat hun geld nog veel langer rendeert. Ouderen (45-plus) zouden een hogere premie moeten betalen.
Maar de afgelopen maanden bleek er met name bij de achterban van de FNV geen draagvlak voor het SER-plan. Die achterban voert campagne voor behoud van het collectieve pensioen, een lagere pensioenleeftijd en een hogere rekenrente. Dat zou kunnen door verwachte beleggingswinsten (deels) vast in te boeken. Hoe hoger de rekenrente, hoe minder euro's er nu in kas hoeven te zitten om beloofde pensioenen in de toekomst te kunnen betalen. En dus hoe hoger de dekkingsgraad en hoe groter de kans op indexatie. Minister Koolmees noemde dit afgelopen dinsdag in de Tweede Kamer nog 'een hypotheek op de toekomst'.
Achterhoede gevecht
Dinsdag waren nog 2500 FNV’ers bijeen om de onderhandelingspositie van de bond kracht bij te zetten. En de roep om een hogere rekenrente krijgt bijval van oud-pensioenbestuurders en oppositiepartijen in de Tweede kamer. Zij voeren een achterhoedegevecht, denkt Pikaart, zelf oud-kaderlid van de FNV. 'Nu gaan indexeren terwijl er niet meer geld in de pensioenpot komt, blijft potverteren. Dat is generatieverschuiving, c.q. diefstal. En dat moet je niet doen in een systeem dat toch al de huidige generatie ouderen behoorlijk heeft gematst.'
Moeten de jongeren en de AVV dan niet in actie komen, net als de FNV? Pikaart, die zelf begin dertig was toen hij zich met pensioen bezig begon te houden, schiet in de lach. 'Waarom zou je dat jongeren willen aandoen? Je moet gewoon zorgen dat het systeem niet die perverse herverdeling tussen jong en oud toelaat. De polder moet verantwoordelijkheid nemen en zeggen: dit kan zo niet langer. Ophouden met dat bedrog en de zaken goed regelen.'
Toch sluit Pikaart niet uit dat er in een eventuele SER-brief tochgemorreld gaat worden aan de rekenrente. 'Omdat ze toch met iets moeten komen. Maar dan wordt het geen unaniem advies. En ik denk niet dat dit nog geloofwaardigheid heeft bij het ministerie van Sociale Zaken.' Volgens hem zou het een herhaling zijn van het pensioenakkoord uit 2010 'met een nieuw sausje erover'. Toen was de polder het eens over het zogeheten 'reële contract' met een hogere rekenrente.
Korte contractjes
'Ik denk dat het ministerie het ook zonder SER-akkoord mogelijk gaat maken om over te stappen naar een hervormd pensioensysteem zonder doorsneesystematiek. Als dat gebeurt, zal een aantal fondsen - met deelnemers met heel veel korte contractjes en relatief hoge administratieve kosten - zelf het initiatief nemen om over te stappen. Bijvoorbeeld in de horeca, de uitzendbranche en de schoonmaak. Voor de rest zal de wal het schip keren.'
Dit systeem kun je niet handhaven, herhaalt Pikaart nog maar eens. 'De overhang naar persoonlijke pensioenpotjes is onvermijdelijk. Het vertrouwen in pensioenfondsen is zo laag, daar moet je iets mee. Een persoonlijk eigendomsrecht is een heel voor de hand liggende oplossing.'
Copyright Het Financieele Dagblad
02 april 2018
